بالا بردن کیفیت زندگی سالمندان
باهاتیم:افراد مسن از چه‌کارهای تفریحی و سالم باید در زندگی‌شان کمک بگیرند تا به آرامش برسند؟ چه می‌توان کرد تا از بروز آلزایمر و افسردگی که بیشترین عارضه‌های مربوط به این سن هستند در آنها پیشگیری کرد؟ برای بالا بردن کیفیت زندگی آنها چه می‌توان کرد؟
داشتن تغذیه مناسب، سطح بهداشتی ،درمانی کافی، داشتن مکان زندگی راحت و آسوده، امکانات مالی کافی و … موارد بااهمیتی در زندگی سالمندان هستند که موجب ارتقای سطح روانی و جسمی و درنهایت شادی و سرزندگی آنها می‌گردند ولی بخش مهمی از رازهای شادی و سلامت سالمندان به تفریح آنها مرتبط است که معمولاً کمتر به آن توجه می‌شود چون بیشتر ما فکر می‌کنیم آنها بیشتر به استراحت و محیط آرام لازم دارند.
درحالی‌که سالمندان وقت آزاد فراوانی دارند و اگر بتوانند قسمتی از وقت خود را به تفریح اختصاص دهند قطعاً سلامت روانی و جسمی‌شان تضمین خواهد شد. تفریحات در نظر گرفته‌شده برای سالمند باید انرژی و نشاط بیشتری به او بدهد؛ بدون اینکه آزار و اذیتی به او برساند.
برای مثال تفریحی مثل بازی شطرنج ممکن است برای سالمندی مفید و برای سالمند دیگری خسته‌کننده و حتی مضر باشد یا اگر به سالمندی که بیماری ریوی یا آرتروز شدید دارد پیشنهاد کنیم هرروز پیاده‌روی کند، در حقیقت نه‌فقط سبب آزار او شده‌ایم بلکه ممکن است سلامت جسمی او را هم به خطر اندازیم. بنابراین برای انتخاب نوع تفریح سالمندان و کیفیت دادن به زندگی سالمندان این شرایط باید در نظر گرفته شود.
۱- در نظر گرفتن وضعیت فرهنگی – اجتماعی
نوع فرهنگ و ساختار اجتماعی که شخص در آن رشد نموده، نکته بسیار مهمی است که علایق و دل‌بستگی‌های او را نمایان می‌کند. برای مثال برای فردی که در یک خانواده مذهبی رشد کرده شاید حضور در مراسم قرآن‌خوانی یا مراسم مذهبی بسیار نشاط‌بخش باشد. چنین سالمندانی علاقه فراوانی هم به سفرهای زیارتی دارند؛ بنابراین باید شرایطی به وجود آید تا با تورهای مسافرتی ارزان‌قیمت به سفر بروند.
تفریح‌های مذهبی برای اشخاصی که در اروپا زندگی می‌کنند یا سطح اعتقادی مذهبی قوی ندارند، مناسب نیست. برای این افراد به رفتن به مناطق تاریخی، طبیعت‌گردی، حضور در مجامع ادبی و گوش دادن به موسیقی‌های موردعلاقه به‌جای حضور در مراکز مذهبی خیلی مفرح ترمی باشد.
۲- در نظر گرفتن شرایط تحصیلی
جامعه سالمندان ما به‌سوی می‌رود که تعداد سالمندان تحصیل‌کرده بیشتر شده است. برای شخصی که تحصیلاتی درزمینهٔ خاص و علاقه به مطالعه دارد، به‌احتمال‌زیاد کتاب گزینه مناسبی برای اوقات فراغت است. این اشخاص می‌توانند در مراسم ادبی و شعرخوانی حضور یابند.
در گوشه و کنار شهر و در کتابخانه‌ها و محافل ادبی گاهی سالمندان می‌توانند همتایان خود را پیدا کنند و بدین‌وسیله دوستان جدیدی هم بیابند. جدول حل کردن، بازی شطرنج و بازی‌های دیگر فکری نیز برای افراد تحصیل‌کرده تفریح‌های خوبی است.
۳- در نظر گرفتن مکان تفریحی
در کشورهای پیشرفته دنیا مراکز تفریحی برای سالمندان در محله‌های گوناگون وجود دارد و با توجه به شرایط جسمانی سالمند نزدیک‌ترین آنها انتخاب می‌گردد و سالمند در ساعات و روزهایی از هفته در آنجا حضور می‌یابد. در کشور ما نیز چند مرکز وجود دارد و تلاش شده مراکز بیشتری دایر شود ولی تعداد این مراکز بسیار کم است و نمی‌تواند جمعیت رو به رشد سالمندی کشور ما را پوشش دهد.
۴- در نظر گرفتن شرایط اقتصادی
تفریحی که برای هر سالمندی پیشنهاد می‌شود به شرایط اقتصادی او نیز بستگی دارد. سالمندی دوره‌ای است که کمتر کسی شاغل است. اغلب سالمندان بازنشسته‌اند و در بازنشستگی هم درآمد کاهش می‌یابد.
از یک سو، سطح هزینه‌ها به خاطر ناتوانی‌های ناشی از بیماری و هزینه‌های درمانی بالا می‌رود و از سوی دیگر، ساختار جامعه ما طوری است که والدین همچنان نقش حمایتگری خود را موقع ازدواج فرزندان و بعد از ورود عروس و داماد و نوه‌ها به زندگی ایفا می‌کنند و این کار نیز مخارج آنها را چند برابر می‌نماید.
در یک نظرسنجی از سالمندان پرسیده شد برای چه به مراکز ورزشی یا مراکز تفریحی مراجعه نمی‌نمایند؟ خیلی از آنها دلیل اصلی حضور نیافتن در چنین مراکزی را نبود امکانات مالی عنوان کردند. پس بهتر است تفریحی برای سالمند در نظر گرفته شود که متناسب با شرایط اقتصادی او باشد یا هزینه‌ها را به حداقل برسانند.
۵- در نظر گرفتن هنر و حرفه سالمندان
برخی از سالمندان هنر ویژه‌ای دارند، مثلاً کاردستی بلد هستند. باید مراکزی تا سیس گردد که سالمندان بتوانند کارهای دستی خود را به این مراکز ارائه دهند. حتی سالمندانی هستند که به کشاورزی علاقه فراوانی دارند. برای این گروه باید پارک‌هایی را در نظر داشت و باغبانی و کاشت گل و گیاه را برعهده سالمندان علاقمند به این کار گذاشت.
البته در مرکز کهریزک مناطقی هست که سالمندان می‌توانند در آن به کاشت گل و گیاه بپردازند اما هنوز برنامه گسترده و جامعی در نقاط دیگر تهران و شهرستان‌ها دیده نمی‌شود. حتی در مرکز کهریزک نگهداری از حیوانات دست‌آموزی را شروع نموده‌اند ولی این کار باید در هر پارکی انجام شود و هر سالمندی یک حیوان دست‌آموز داشته باشد و از آن مراقبت نمایند.
سالمندان روستایی به‌طور خودکار و به علت دسترسی راحت به طبیعت و حیوان، این کار را انجام می‌دهند. نگهداری از حیوانات نقش درمانی هم ایفا می‌نماید. ثابت‌شده سالمندان مبتلا به آلزایمر (آلزایمر خفیف) با نگهداری از حیوانات آرامش بیشتری می‌یابند.
۶- در نظر گرفتن فعالیت فیزیکی
ورزش برای سالمندان موجب تندرستی و سلامت جسم و روح می‌گردد؛ پس اختصاص دادن مکان‌هایی برای ورزش سالمندان و کیفیت دادن به زندگی سالمندان جزو ضروریات است. برخی از مراکز ورزشی استانداردهای لازم را ندارند و ممکن است سلامت سالمند را به خطر اندازند. مثلاً کف‌پوش مناسبی نداشته باشند و سبب لیز خوردن سالمند و زمین خوردنش گردند.
در کشورهای توسعه‌یافته که تقریباً ۲۵ درصد از جمعیت آنها سالمند هستند توجه بیشتری به این طیف سنی شده است و در هر محله‌ای باشگاه‌های استانداردی هست که سالمندان همان محله می‌توانند در آنجا حضور یابند.
بهترین ورزش برای این گروه سنی ورزش‌های مقاومتی و هوازی است. توصیه می‌گردد اگر سالمند مشکل خاصی ندارد هفته‌ای ۱۵۰ دقیقه برنامه فعالیتی را داشته باشد. ورزش‌های آرام مثل تایچی و یوگا نیز برای این طیف سنی مفید است. البته این ورزش‌ها هزینه‌بر هستند و دولت باید تمهیداتی را برای رفاه بیشتر سالمندان و استفاده از وسایل تفریحی بیندیشد و کارت‌های خاص و تخفیف‌هایی را برای آنها در نظر بگیرد.
۷- در نظر گرفتن تجربیات سالمندان و استفاده بهینه از آن
در کشورهای شمال اروپا از تجربه‌های نسل قدیم استفاده بهینه می‌گردد. آنها از سالمندان در مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی دعوت می‌نمایند تا برای آنها از تجربه و اتفاق‌های گذشته تعریف کنند. این کار هم حس خوبی به سالمندان می‌دهد و هم بدین‌وسیله گسست بین نسلی از بین می‌رود و ۲ نسل قدیم و جدید به هم پیوند می‌خورند و کنار هم قرار می‌گیرند.
