بحران خاموش را بگذارید هواری بکشم
باهاتیم: بحران خاموش نام مستند جدید محمدحسین حقیقی در حوزه سالمندی است که دوشنبه این هفته در خانه اندیشمندان علومانسانی به معرض نمایش درآمد.
سالمندی از جمله بحرانهایی است که در کنار سایر بحرانهای اجتماعی و زیستمحیطی نظیر فرونشست زمین، آب، مهاجرت، جمعیت، اشتغال، آتشسوزی جنگلها، خشکشدن دریاچهها و تالابها و… جامعه ایران را دربرگرفته و میرود که برای دهههای آینده به یک ابر بحران تبدیل شود. حقیقی در این فیلم بادقت و موشکافی و با بهرهگیری از تجارب اندیشمندان حوزه جمعیت، روانشناسی، پزشکی سالمندی و فعالان حوزه خدمات سالمندی تلاش کرده است تا بهصورت واقعی تصویری از زندگی افراد سالمند را در مناطق مختلف ایران با درنظرگرفتن خردهفرهنگها و آدابورسوم حاکم بر این مناطق به نمایش بگذارد.
اگرچه مطالبی که در این مستند بیان میشود سالهاست بهصورت پراکنده توسط افراد و سازمانهای مختلف بیان شده ولی نکته مثبت آن است که حقیقی کوشیده تا بیننده را همراه خود به زندگی واقعی سالمندانی که در منزل شخصی و یا سرای سالمندان زندگی میکنند ببرد و به بیننده بگوید که رسیدن به دوران سالمندی از آنچه شما در تصویر میبینید به شما نزدیکتر است.
دوران تاریک و سیاه؟
واقعیت آن است که در شرایط حاضر باتوجهبه گسترش علوم پزشکی اگرچه امید به زندگی افزایشیافته ولی افزایش طول عمر در ایران نهتنها به افزایش کیفیت زندگی منجر نشده؛ بلکه به دوران تاریک و سیاه سالمندان بدل شده است. از جمله دلایل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-در شرایط حاضرما با عموم متولدین دهه های ۲۰ و ۳۰ مواجهیم کسانی که درسالهای عمر خود زندگی را زندگی نکردهاند.
درصد بسیار زیادی از آنها چه در شهر و چه در روستا فقط به فکر کار بودهاند و کار. آنان از کسی زندگیکردن را نیاموخته بودند. والدینشان به آنها آموخته بودند که زندگی یعنی کار و کار یعنی زندگی. کار را هم بهنوعی ورزش میدانستند. شادی و تفریح را در دورهمیهای خانوادگی میجستند و خریدهای شخصی را نیز به خانم خانواده و یا فرزندان میسپردند.
اوج تفریح آنان رفتن به قهوهخانه و نوشیدن چای و کشیدن سیگار و قلیان بود. کسی در مورد مضرات این سبک زندگی به آنان چیزی نگفته بود. دانش و آگاهی اندک و شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران از آنان افرادی سختکوش و پرتلاش ساخته بود. آنان فکر میکردند که بدنشان از فولاد ساخته شده و شکست و گسست در آن راهی ندارد. اگر هم فردی را به ناگه ناتوان مییافتند آن را به قضاوقدر الهی نسبت میدادند درگذر زمان و با افزایش طول عمر به یکباره والدین متوجه شدند ناتوان از انجام برخی امورند و بیماریهای ناشی از فعالیتهای مستمر زندگی گریبان آنان را گرفته و زمینگیرشان کرده است. بیماریهایی مانند دیابت، سکتههای قلبی و مغزی، آلزایمر، فشارخون، سیروز کبدی، جراحی قلب، دردهای ناشی از مفاصل و زانو و…
آغاز مصیبتها
مصیبتهایی بود که به ناگه مانند هوار بر سر آنها آوار شد. دلیل این امر تنها یک نکته بود: ناآگاهی و غفلت. ناآگاهی مردم از سبک زندگی مناسب، بیتوجهی به تحرک و ورزش، بیاطلاعی در زمینه شناخت جسم و جان، تغذیه بد، رفتار نامعقول با جسم و جان و… . اگر غفلت و ناآگاهی را در سطح فردی مقصر میدانیم در سطح کلان نیز این جامعه بود که با بیفکری و بی عملی سرمایه انسانی خود را نادیده انگاشت و آنقدر از آنها استفاده کرد تا به مرز فرسودگی رسیدند. در طی این سالها نظام حاکم بر سلامت کشور بیشتر مبتنی بر درمان استوار بوده تا پیشگیری.
شوربختانه همین وضعیت در تفکر تکتک افراد نضج گرفته و مردم میپندارند معاینات و آزمایشها ادواری کاری عبث و بیهوده است و آدمها تا زمانی که به مشکل جدی برخورد نکردهاند لزومی به حضور در مراکز درمانی ندارند. همین دیدگاه کلی و جزئی و نیز عدم سیستم پیگیری از طرف وزارت بهداشت سبب شده تا ناگهان با خیل عظیم سالمندان بیمار در کشور مواجه شویم.
۹/۵میلیون سالمند بیمار
آماری که چندی پیش دکتر باقر لاریجانی در مصاحبهای بیان کرده بود حکایت از ۹/۵ میلیون سالمند بیمار از میان ۱۰ میلیون جمعیت این گروه می کرد . با این وضع مشخص است که افزایش طول انسانها و کشیدن آنان تا مرزهای ۸۰ سالگی نه تنها باعث شادی و شعف سالمند و خانواده های آنان نشده بلکه دردسر دوگانه هم برای خود سالمند و هم برای اطرافیان و نظام سلامت کشور ایجاد کرده است . وقتی سالمند با وجود بیماری و درد امکان حضور در خانواده گسترده و همچنین دورهمی های دوستانه را نداشته باشد و یا امکان سفر و استفاده از مواهب طبیعی از او سلب شده باشد پس نمی توان از افزایش امید زندگی و بهبود شرایط به عنوان یک دستاورد یاد کرد .
۲-حقیقی در این فیلم بطور واضح همین مسایل را بیان می کند و در یک کلام می خواهد به مردم گوشزد کند که : ای خانم ها و اقایانی که در شرف سالمندی هستید حواستان جمع باشد که برای دوران سالمندی خود منتظر دست یاری و نوازشگر حاکمیت ، دولت ، مجلس ، وزارت بهداشت و حتی زن و شوهر و فرزندانتان نباشید . هر کس وظیفه دارد در این شرایط از وجود خود مراقبت کند تا سالهای پایانی عمر خود را به خوبی سپری کند.
برای اینکه سالمندی خوبی داشته باشید باید به درامدهای پایدار و مستمر خود بیندیشید . برای خود احترام قائل شوید . سبک زندگیتان را تغییر دهید . مهم تر از تغییر سبک زندگی تغییر دیدگاههاست . اگر برای خود لباس خریدی، تفریح رفتی، ورزش کردی ، شادبودی زندگی را زندگی کردی و الا زندگی را بهکلی باخته ای . جان کلام فیلم همین نکاتی بود که برایتان گفتم . امیدوارم همه دوستانی که در حوزه سالمندی فعالیت می کنند و نفوذی در دستگاهها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی دارند تلاش کنند تا بتوانیم این فیلم را در این سازمان ها به نمایش بگذاریم تا با یک آگاهی و تصمیم جمعی برای جلوگیری از بحرانی که حادث شده و می رود تا به شکل یک سونامی جامعه ایران را در بر بگیرد تلاش کنیم.
۳- فیلم به واقعیت های حال حاضر سالمندی در کشور می پردازد و آنطور که حقیقی در نشست بررسی فیلم با حضور کارشناسان اعلام کرد اپیزودهای دیگر و حتی چند سریال از دل آن بیرون کشیده که گویا صدا و سیما برای نمایش آنها هنوز مجوزی صادر نکرده است.
جا دارد همه فعالان حوزه رسانه اعم از روزنامه ها و مجلات و شبکه های تصویری خانگی تا صدا و سیما به این موضوع توجه جدی نشان دهند . قعطا نوشداروی بعد از مرگ سهراب بهکار نخواهد آمد . مردم از رسانه ها به عنوان چشمان تیزبین جامعه انتظار دارند تا آنان با موشکافی ودقت نظر آنچه از چشم عامه پنهان است را با استفاده از ابزارهای در اختیار بزرگ نمائی کنند، تا افراد با اطلاع و آگاهی به سمت حل مسائلی که در آینده احتمال درگیری با آن را دارند، بروند.
افزایش دانش وآگاهی های نسل های بعدی
۴- پر واضح است با توجه به افزایش دانش وآگاهی های نسل های بعدی من جمله ۴۰ تا ۶۰ و نیزافزایش دسترسی آحاد مردم به شبکه ها اجتماعی اطلاعات عامه در زمینه های مختلف بیشتر شده و کارشناسان رشته های گوناگون از جمله پزشکی ، تغذیه، ورزش و تفریحات و سرگرمی راحت تر از گذشته ها دانسته هایی خود را بدون محدودیت های زمانی و مکانی در اختیار دیگران قرار می دهند.
بنابراین با افزایش این آگاهی ها سالمندی در سالهای آینده متفاوت تر از امروز خواهد بود . ما حتما با سالمندان هوشمندتر و آگاه تری مواجه خواهیم شد که انتظاراتشان از مراکز مراقبتی بیش از نگهداری و خورد و خوراک خواهد بود . من به شخصه نگرانی زیادی نسبت به سالمندی سالهای آینده ندارم الا اینکه هرم جمعیتی کشورمان به نفع سالمندان و به ضرر کودکان ونوجوانان خواهد بود و باید برای جوانی جمعیت و تسهیل در شرایط اقتصادی برای جوانان دولت کاری اساسی و جدی انجام دهد. اگر دولت هوشمندانه رفتار کند ما می توانیم از وجود سالمندان سالم خود که به نوعی فرصت تلقی می شوند و نه تهدید در انتقال فرهنگ مادی و معنوی خود به نسل بعدی کمک بگیریم .
گفتنی است این مراسم به همت مؤسسه اشاره، پاتوق حال خوب و با حضور جمعی از متخصصان حوزههای مختلف و فعالان حوزه سالمندی در عصر دوشنبه بیست و یکم آذرماه در خانه اندیشمندان علومانسانی برگزار شد که جا دارد از برگزارکنندگان و عوامل ساخت و تولید این فیلم قدردانی کرد.
محمدرضا عرب
مدیرعامل باهاتیم
